VOICE: „Matijevićev“ ogranak nezakonito prodavao prerađeni životinjski protein

Uprava za veterinu Srednjobanatskog okruga podnela je prijavu Osnovnom tužilaštvu i Prekršajnom sudu u Zrenjaninu protiv preduzeća „Prekon“, koje je u vlasništvu Industrije mesa „Matijević“, pošto je ustanovljeno da je ta firma prodavala prerađeni životinjski protein, suprotno propisima i zakonu. Pojedina lica kupovala su spornu materiju i koristila je u ishrani tovnih životinja, dovodeći zdravlje potrošača u opasnost.

Ceo slučaj je otkriven tokom službene kontrole veterinarske inspekcije, koja je ušla u nelegalno skladište novosadskog giganta „Matijević“ i zatekla 76.800 kilograma prerađenog životinjskog proteina (koštanog brašna), materije koja je prema domaćim ali i inostranim propisima zabranjena u ishrani tovnih životinja. Inspekcijski postupak je pokazao da je „Prekon“ supstancu prodavao neregistrovanim licima, bez izdavanja priznanica, a kasnijom istragom je ustanovljeno da su pojedini uzgajivači protein koristili u ishrani tovnog fonda.

Ukupno 64 džambo vreće koštanog brašna pronađene su u Stajićevu, pokraj Zrenjanina, u skladištu koje nije upisano u Registar odobrenih objekata, koji vodi Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. Po izjavi Slavka Popovića, direktora „Prekona“, objekat je korišćen za „privremeno skladištenje prerađenog životinjskog proteina zbog nedostatka magacinskog prostora“.

U zahtevu sa pokretanje postupka pred zrenjaninskim Prekršajnim sudom navodi se da firma za reciklažu nemetalnih otpadaka i ostataka „Prekon“ nije vodila evidenciju prilikom isporuke prerađenog proteina različitim licima, čime je prekršila Pravilnik o načinu razvrstavanja i postupanja sa sporednim proizvodima životinjskog porekla.

Spomenutim pravilnikom je propisano da prilikom transporta sekundarnih životinsjkih proizvoda moraju da se izdaju potvrde u kojima se između ostalog jasno navodi ko je primalac pošiljke, za šta je namenjena, ali i ono najbitnije – da li je pošiljka opasna po zdravlje ljudi i životinja. Uvidom u dokumentaciju, navodi se u obrazloženju zahteva za pokretanje postupka, utvrđeno je da „Prekon“ te priznanice nije izdavao, a otkriveno je i da je potencijalno opasan materijal dostavljan licima bez veterinarskog kontrolnog broja.

„Matijevićeva“ ćerka firma

Preduzeće za reciklažu nemetalnih ostataka i otpadaka „Prekon“, nekadašnji ogranak kombinata „Servo-Mihalj“, nakon privatizacije koja je sprovedena 2010. godine, nalazi se u vlasništvu Industrije mesa „Matijević“.

Prema podacima kojima raspolaže Agencija za privredne registre, vlasnička struktura je izmenjena 2014. godine, kada „Prekon“ prelazi pod rukovodstvo društva sa ograničenom odgovornošću „MPZ-Agrar“, Matijevićeve ćerke firme, koja je osnovana dve nedelje pre preuzimanja „Prekona“, u isto vreme kada je nastao i ogranak „Mat-Real Estate“. Vlasnici oba ogranka su Petar Matijević sa 70 odsto udela i Zora Matijević sa 30 odsto.

VOICE je nekoliko puta pokušavao da stupi u kontakt sa generalnom direktorkom Industrije mesa „Matijević“ Brankom Grubor, ali bezuspešno, pošto, kako je preneto u telefonskom razgovoru, „rukovodstvo preduzeća ne daje informacije o ovom slučaju“.

Inspekcija reagovala po prijavi

Kako se navodi u dopisu koji je VOICE-u prosledila Uprava za veterinu, inspekcija je kontrolu sprovela dan nakon što je dobila prijavu o prodaji prerađenog životinjskog proteina kategorije 3. U nastavku se dodaje da su u skladu sa procedurom podnete prijave za privredni prestup i da su naložene mere za otklanjanje nedostataka u poslovanju.

Inspekcija je „Prekonu“ zabranila da prerađeni životinjski protein skladišti u objektima koji nisu registrovani, odnosno, koji nisu odobreni od strane nadležnog Ministarstva i za koje nije utvrđeno da li zadovoljavaju veterinarsko-sanitarne uslove propisane članom 72 Zakona o veterinarstvu.

Takođe, izdata je i naredba da se posle završetka utovara sporednih proizvoda životinjskog porekla ubuduće izdaju potvrde o isporuci, kao i naredba da se proizvodi dostavljaju samo primaocima koji imaju veterinarski kontrolni broj.

Uprava za veterinu nije dostavila otpremnice koje je „Prekon“ bio dužan da sastavi tokom isporuke proteina drugim licima, a na osnovu kojih se može utvrditi koje su sve firme kupovale sporni protein, uz obrazloženje da je u pitanju „poslovna tajna svakog pravnog lica i preduzetnika“.

Koštano brašno zabranjeno u ishrani tovnih životinja

Mesno koštano brašno, odnosno prerađeni životinjski protein, nusproizvod je kafilerijskog zbrinavanja otpada animalnog porekla i prema navodima stručnjaka, taj poizvod je zabranjen za upotrebu i ishranu drugih vrsta životinja izuzev kućnih ljubimaca. Pojedini pravilnici propisuju da se može koristiti za ishranu ribe, ali deo struke to osporava jer su akvakulture izuzetno osetljive, pa postoji mogućnost prenošenja različitih uzročnika bolesti.

Prema rečima profesorice Nade Plavše sa Departmana za veterinarsku medicinu Poljoprivrednog fakulteta u Novom Sadu, koštano brašno se po našim pravilnicima, bez obzira na kategoriju, ne koristi u tovnoj ishrani zbog bojazni od patogena kao što je prion, koji uzrokuje „bolest ludih krava“.

„Prion je izuzetno opasan patogen, koji veoma dugo preživljava i teško ga je uništiti. Inkubacioni period (vreme do pojave prvih simptoma) je jako dug, pa i po nekoliko godina, i zbog toga je zabranjena upotreba koštanog brašna u ishrani domaćih životinja“, kaže Plavša i dodaje da se ta materija izbegava i zbog drugih patogena, pogotovo onih koje imaju spore (čaure) poput uzročnika antraksa i tuberkuloze, što im omogućava izuzetnu otpornost.

Plavša dalje navodi da se, prema njenim saznanjima, proizvođači mesa u Srbiji pridržavaju HACCP sistema, koji između ostalog propisuje zabranu upotrebe prerađenog životinjskog proteina u ishrani tovnih životinja, a koji je uveden u domaće zakonodavstvo još 2009. godine.

„Svi su već uveliko upoznati sa tim da je taj sistem u ozbiljnim proizvodnjama od izuzetnog značaja. To su ozbiljne proizvodnje koje imaju stručne ljude, kontrole i jednostavno ne mogu da se dogode propusti“, smatra ona i dodaje da i ako se dogode nepravilnosti, do toga dolazi svesno.

Uzgajivači ribe kupovali protein i koristili ga u ribnjacima

Najmanje dve firme koje se bave uzgojem ribe za ljudsku ishranu nabavljale su od „Prekona“ i koristile u svojim ribnjacima prerađeni životinjski protein upitnog kvaliteta.

Firma „Ribobel“ iz Zrenjanina kupila je od „Prekona“ ukupno 113.980 kilograma proteina, u periodu od maja do septembra prošle godine i od njega proizvodila hranu za ribe u objektima koji ne ispunjavaju sanitarne uslove i koji nisu upisani u Registar odobrenih objekata. Hrana je potom korišćena u ribnjacima u Kleku, Bašaidu i Padeju.

Pored zabrane korišćenja prerađenog proteina i proizvodnje hrane u neregistrovanim objektima, protiv „Ribobela“, koji ne poseduje veterinarski kontrolni broj, podneta je prijava od strane Odseka za veterinarsku inspekciju u Srednjobanatskom upravnom okrugu zbog privrednog prestupa.

Osim „Ribobelu“, mere zabrane izrečene su i firmi „Ribnjačarstvo“, za koju je utvrđeno da je od marta do oktobra 2017. godine od „Prekona“ nabavila ukupno 26.500 kilograma prerađenog životinjskog proteina. Za razliku od „Ribobela“, koji je protein koristio u proizvodnji smeše za ishranu ribe, preduzeće iz Sremske Kamenice je koštano brašno namenjeno isključivo za ishranu krznašica i kućnih ljubimaca koristilo u direktnoj ishrani riblje mlađi na ribnjaku „Mužljanski put“.

Kako kaže profesorica Nada Plavša sa Poljoprivrednog fakulteta, korišćenje hraniva animalnog porekla u ishrani riblje mlađi nije adekvatno, s obzirom na zagađenja koja mogu da nastanu kroz takvu praksu i zbog ugrožavanja ljudskog zdravlja.

„U vreme kada se vrši ishrana mlađi, to je aktivni period godine, temperatura vode je veoma visoka, a inače su naše vode jako lošeg kvaliteta. Pa ukoliko u to još ubacujemo animalni otpad, koji će biti dodatno zagađenje, onda bismo na taj način još pogoršali situaciju“, zaključuje ona.

Obe firme koristile su životinjski protein suprotno Pravilniku o utvrđivanju mera ranog otkrivanja i dijagnostike zaraznih bolesti, po kojem se smeše namenjene za ishranu akvakultura moraju proizvoditi isključivo u posebnim objektima namenjenim za tu delatnost.

Mladen Savatović (VOICE)